Úr borgarlífinu

Í leikskólaráði var aðgerðaráætlunin borgarbörn samþykkt.   Þær fela í sér umfangsmikla aðgerðaráætlun með ólíkum úrræðum til að tryggja börnum frá því að fæðingarorlofi lýkur og fram til grunnskóla val um þjónustu.  Árið 2012 verða þannig foreldrar lausir við þá óreiðu og óskipulag í dagvistun sem nú er við lýði.

Að auki var samþykkt tillaga um svokallaða þjónustutryggingu og rannsókn á því hvernig foreldrar nýta sér hana og önnur úrræði þegar foreldraorlofi lýkur.  Þjónustutryggingin felur í sér að foreldrar sem hafa fullnýtt fæðingarorlof sitt, sótt um í leikskóla fyrir barn sitt og eru á biðlista eftir plássi, geti fengið þjónustutryggingu.  Þjónustutrygging er jafnhá greiðsla og Reykjavíkurborg greiðir með barni sem er í vistun hjá dagforeldri. 

Foreldrar sem þiggja þjónustutryggingu en ráðstafa henni ekki til þriðja aðila sem gætir barns skipta á milli sín tímabilinu á sambærilegan hátt og lög um fæðingarorlof gera ráð fyrir.  Markmiðið er að tryggja barni samvistir við báða foreldra og gera báðum foreldrum kleift að samræða jafnt fjölskyldu-og atvinnulíf.

Tillögurnar sem samþykktar voru eru eftirfarandi.  Einnig er hægt að sjá hér yfirlit yfir borgarbörn af blaðamannafundi á miðvikudaginn.

Tillaga F-lista og D-lista um þjónustutryggingu

Lagt er til að foreldrar í Reykjavík sem hafa fullnýtt fæðingarorlof sitt, sótt um í leikskóla fyrir barn sitt og eru á biðlista eftir plássi, geti fengið þjónustutryggingu. Þjónustutrygging er jafn há greiðsla og Reykjavíkurborg greiðir með barni sem er í vistun hjá dagforeldri. Þjónustutrygging stendur til boða eftir að fæðingarorlofi lýkur, við 6 mánaða aldur hjá einstæðum foreldrum og við 9 mánaða aldur hjá giftum foreldum og þeim sem eru í sambúð. Þjónustutrygging gildir þar til barn fær boð um vistun í leikskóla eða gefst kostur á dagforeldri að ósk foreldra (þar til barnið verður 2 ára). Þjónustutrygging borgarinnar stendur til boða frá 1. september 2008 og verða umsóknir á rafrænu formi. Þjónustutrygging er tímabundin greiðsla til foreldra á meðan þeir brúa bilið frá því að fæðingarorlofi lýkur og þar til barn fær þjónustu dagforeldra eða leikskóla, s.s. til að greiða þriðja aðila, skyldmenni eða öðrum, fyrir aðstoð. Foreldrar sem þiggja þjónustutryggingu en ráðstafa henni ekki til þriðja aðila skipta á milli sín greiðslutímabilinu á sambærilegan hátt og lög um fæðingarorlof gera ráð fyrir. Markmiðið með skiptingu á milli foreldra er að tryggja barni samvistir við báða foreldra og gera foreldrum kleift að samræma fjölskyldu- og atvinnulíf.

Nú er að ljúka heimsókn leikskólasviðs og menntasviðs hér í Boston þar sem skoðuð eru ólík úrræði sem notuð eru hér fyrir einhverf börn.   Með í för eru skólastjórar og aðstoðarskólar skóla í Reykjavík sem sinna börnum með sérþarfir.  Ég veit að við gerum mjög vel við börn við sérþarfir í Reykjavík en það er mikilvægt að vera á tánum og bæta við úrræðum eða þjónustu ef þurfa þykir. 

Á síðu umsjónarfélags einhverfa segir skýrt frá hvað einhverfa er og hvernig hún lýsir sér en þar segir að miða megi við að um 2000 íslendingar séu á einhverfurófinu.   Aukning á einhverfugreiningum er veruleiki en ekki er vitað hvers vegna.  Ein skýring er að greiningartækin séu orðin það nákvæm að önnur þroskahömlun sem áður var sé nú skýrð betur á einhverfurófinu en margir rannsóknarmenn telja hins vegar einhverjar breytingar vera í umhverfinu eða lífeðlislega sem leiða til þessarar aukningar.

Sérstaklega góðar móttökur fengum við hjá NECC (The New England Center for Children) sem er einkarekinn skóli sem hefur byggst upp í rúm 30 ár.   Leiðarljósið þeirra er ,,We open doors" sem mér fannst sérstaklega góð skilaboð.  Í skólanum starfa um 700 starfsmenn og halda utan um 230 börn.  Þeir vinna eingöngu með atferlisþjálfun og hvert barn er með starfsmann með sér.  Markmiðið er að börnin geti sinnt sér sjálf eins mikið og hægt er og með eins litlum stuðningi og hægt er.  Í skólanum eru fjögur ólík kerfi auk háskólaumhverfis fyrir sérkennara.

Fyrst ber að nefna sambýli sem við fengum að heimsækja sem er starfrækt í einbýlishúsum í nágrenni við skólann.  Í hverju húsi eru 6 einhverfir einstaklingar (frá 5-22 ára) og ágætlega er búið að þeim.  Í sambýli búa börn sem eiga mjög erfitt með daglegar venjur og ef foreldri eða foreldrar geta ekki sinnt þörfum þeirra daglega.   Kennarar eru alltaf með eitt barn sem sitt verkefni en þrír kennarar koma að hverju barni.  Á daginn keyra kennarar börnin í skólann þar sem dagskóli er líka starfræktur.

Dagskólinner rekinn í skólanum sjálfum fyrir börn í sambýlisúrræðnu og fyrir börn sem eru keyrð í skólann.   Skólinn er stór og er nýbúinn að fá sundlaug sem allir starfsmennirnir sannarlega stoltir af.  Farið er eftir sérstakri námskrá sem stofnandi NECC vill gera opinbera fyrir alla þar sem í er að finna mjög nákvæmar aðferðir við dagleg verkefni og aðferðir við að þjálfa t.d. samskiptahæfni eða augnsamband.   Í dagskólanum er líka leikskóli fyrir einhverf börn sem er rekinn samhliða leikskóla fyrir börn starfsfólks.  Alltaf er einn starfsmaður með eitt barn og oft fannst manni nóg um hvað allt var kerfisbundið og skipulagt.  Mikil áhersla er lögð á þjálfun og börnin eru þjálfuð í ákveðnum aðferðum eða hæfileikum mjög skipulega og veitt svo umbun fyrir.  Allt er skráð mjög nákvæmlega niður og í hverjum mánuði fer yfirmaður yfir árangur og framfarir barnsins.

Heimaþjónustavar úrræði sem er í boði fyrir börn 0-3 ára.  Í Massachussets eru reglurnar þannig að skólakerfið tekur við börnunum miðað við aldur en ekki þjónustu eins og heima.  Þetta þýðir að Heilbrigðisráðuneytið styður öll úrræði við börn með sérþarfir frá 0-3 ára en frá 3-22 ára eru menntamálayfirvöld með mál barna með sérþarfir.  Síðan tekur velferðarþjónustan við eftir 22 ára.  Því er í boði þjónusta, allan daginn, fyrir einhverf börn heima.  Við fengum að fara heim til eins drengs sem var greinilega búinn að ná mjög miklum árangri.  Eins og við vitum er snemmtæk íhlutun eins og þessi líklegust til að ná bestum árangri.   Kennarar í skólanum sögðu að það væri alltaf hægt að vinna með allan aldur en að eftir 10 ára aldur væri orðið marktækt erfiðara að vinna með einhverf börn.

Skólastofurí hefðbundnum grunnskólum (e. partner classrooms) er úrræði sem eykst hvað hraðast hjá þeim.   Í þessu felst að kennarar þeirra byggja upp skólastofu í hefðbundnum skóla og vinna að því að þjálfa barnið í að vera í hefðbundnum skólastofum.  Þetta er það sem kemst næst skóla án aðgreiningar sem NECC vinnur með og þeir leggja mikla áherslu á að einhverf börn þurfi svo mikið aðhald og skýran ramma að þetta sé það sem virki best í aðlögun að hefðbundnum úrræðum.

Þetta var mikill lærdómur sem við fengum en við vorum Íslendingarnir flestir sammála um að úrræðin væru heldur vélræn og söknuðum að ekki væri myndlist og tónlist notuð til að styðja við börnin.  Litli strákurinn sem við Elísabet hittum heima við var að raula mjög mörg lög og hafði greinilega gaman að tónlist.   Kannski saknaði maður að sjá þau ekki hlæja meira og njóta lífsins en það er erfitt að koma með svona sleggjudóma þegar aðeins er kíkt á einstaka barn í nokkra klukkutíma.

Ég er hins vegar sannfærð um að starfsfólk skólanna okkar í Reykjavík hafi lært mjög margt, hvernig væri hægt að gera hlutina eða hvernig á ekki að gera þá.   Ég, Oddný og Ásta Þorleifs, hinir pólitísku fulltrúar, erum að minnsta kosti miklu vitrari eftir þessa ferð.

Í þessari viku var stórum áfanga náð.   Samtök atvinnulífsins og Alþýðusamband Íslands náðu, með mikilli vinnu og virðingu fyrir stöðu hvors annars, saman um launaþróun og forgangsröðun launa.  Mikilvægast við þessa kjarasamninga er að forystumenn atvinnulífsins og ASÍ náðu saman um þá forgangsröðun að setja mest til þeirra sem hafa setið eftir í launaskriði og hafa lægstu launin. Þessir kjarasamningar voru skynsamlegir og mjög þýðingarmiklir og eru forsenda annarra ákvarðana, bæði fyrir efnahagslífið í heild og rekstur fyrirtækja en líka fyrir þá samninga sem koma í kjölfarið. 

Í lok samningalotu kom ríkisstjórnin með jákvætt útspil fyrir hönd skattgreiðenda til að styðja við einstaklinga og fyrirtæki.   Útspil ríkisstjórnarinnar fól meðal í sér sértækar aðgerðir til að bæta stöðu barnafjölskyldna, hækkun bóta og skattleysismarka og aukin framlög til símenntunar. Sérstaklega  ánægjulegt er að sjá að ríkisstjórnin tekur á sama tíma og hún bætir kjör launþega ákvörðun um að lækka fyrirtækjaskatt úr 18% í 15%.   Sumum þykir erfitt að skilja þessa stefnu hægri manna en með því að lækka skatta á fyrirtæki geta tekjur hins opinbera af sköttum einmitt aukist verulega þar sem skattalækkanir virka sem hvati fyrir efnahagslífið til að taka ákvarðanir um aukin umsvif.  Ríkið fær minni sneið af stærri köku í stað stærri sneiðar af minni köku áður. Gott dæmi um þetta er lækkun fyrirtækjaskatta hér á landi úr 33% árið 1995 í 18%. Sú lækkun hefur skilað ríkinu mun meiri tekjum en áður og styrkir fyrirtæki til lengri tíma.    Aðrar sérstaklega jákvæðar aðgerðir ríkisstjórnarinnar eru loforð um frekari  lækkun á tollum og vörugjöldum og  fyrstu skrefin í að afnema stimpilgjöld .  Vonandi verða öll stimpilgjöld afnumin á þessu kjörtímabili enda eru þessi gjöld ósanngjarn nefskattur.

Það er skýrt að aðeins ein ástæða er fyrir því að ríkissjóður getur spilað út svona sterkum aðgerðum inn í kjarasamninga ASÍ og haft áhrif á samninga sem eru framundan.  Ástæðan er sú að ríkissjóði hefur verið stýrt með styrkri hendi undanfarinn áratug með það að leiðarljósi að lágmarka skuldir og hámarka um leið sveigjanleika ríkissjóðs til að mæta aðgerðum eins og þessum í sambærilegu efnahagsástandi sem nú ríkir.   Ábyrg fjármálastjórnun á ríkissjóði er grundvöllur hagsældar og ætti að vera mikilvægasta verkefni stjórnmálamanna að halda í heiðri.

Þessa dagana er glænýr meirihluti í borgarstjórn að rífast. Meirihlutinn er að rífast um gömul hús sem sannarlega eiga sér mikla sögu og verðmæti. Þessi sami ósamstæði meirihluti tók hins vegar ákvörðun um að húsin skyldu hverfa fyrir nokkrum árum þegar R-listinn var við völd. En nú telja þessir sömu aðilar eðlilegt að skipta um skoðun, skoðun sem gæti kostað útsvarsgreiðendur 600 milljónir eða jafnvel meira.

Foreldrar skrifa mér reiðir þessa dagana vegna umfjöllunar um húsafriðun og telja forgangsröðun borgarfulltrúa ótrúlega. Nýr meirihluti sem ekki enn hefur sett fram málefnasamning hefur þó sagst ætla að setja þjónustu við börn í öndvegi. Þrátt fyrir aðgerðir fyrri meirihluta og núverandi meirihluta fyrir áramót vantar hátt í tvöhundruð starfsmenn, eða á helming leikskóla í Reykjavík. Enn vantar umsjónarkennara í grunnskóla borgarinnar. Enn vantar að manna frístundaheimili.   Stóru orðin voru ekki spöruð hjá borgarfulltrúum meirihlutans þegar þeir voru í minnihluta.   Þrúgandi þögn um vandann er hins vegar áberandi núna þegar sömu borgarfulltrúarnir eru komnir í meirihluta.

Ekki skortir umfjöllunina um Laugaveg 4-6 undanfarna daga og ótrúlegasta fólk er farið að tjá sig og sýna málinu skilning og stuðning.  Foreldrar eiga erfiðara með að tjá sig enda hafa þeir áhyggjur af því að reiði þeirra um ástandið bitni á þeirra eigin börnum.  Foreldrar sem eru alla daga að koma börnum sínum fyrir hjá vinum og vandamönnum, taka þau í vinnu eða fresta því að fara að vinna eftir fæðingarorlof hljóta að spyrja sig hvaða forgangsröðun borgin hafi að leiðarljósi.  Foreldrar eiga sér ekki sterka talsmenn.  Því spyr ég borgarstjórann í Reykjavík fyrir hönd foreldra hver sé forgangsröðunin hjá nýjum meirihluta í málefnum barna?